ISO 22000 نظام مديريت ايمني مواد غذايي يك استاندارد جهاني است كه به تصويب اعضاي سازمان جهاني استاندارد (ISO) رسيده است. همه كساني كه در زنجيره توليد مواد غذايي دخالت دارند نظير توليد كنندگان مواد اوليه، توليد كنندگان خوراك دام و آبزيان، پرورش دهندگان دام طيور و آبزيان و شركت هاي حمل و نقل كالا، انبارهاي نگهداري محصول، توليد كنندگان مواد افزودني، توليد كنندگان مواد بسته بندي، توليد كنندگان مواد شيميايي، نظافت و گندزدايي سطوح كارخانه هاي مواد غذايي و نيز شركت هاي خدمات رساني تحت پوشش اين استاندارد جهاني هستند.
ISO 22000 نيازمندي هاي مديريت ايمني غذا را براي تضمين سلامت مواد غذايي در زنجيره توليد اين مواد تا مصرف كننده ي نهايي مشخص كرده و داراي اجزاي كليدي زير است:

1. ارتباطي متقابل بين افراد درگير در چرخه ي توليد مواد غذايي
2. برنامه هاي پيش نيازي
3. اصول مديريت ايمني مواد غذايي

ارتباط بين افراد درگير در زنجيره ي توليد مواد غذايي براي اطمينان از شناسايي مخاطره¬هاي ايمني غذا و كنترل آن در هر مرحله از مراحل ياد شده لازم و حياتي است. اين ارتباط بايد در سرتا سر چرخه توليد مواد غذايي بين افراد مورد نظر به وجود آيد. ارتباط با عرضه كنندگان و مصرف كنندگان ضمن آگاه كردن آنان از مخاطره هاي تعيين شده و اقدام هاي كنترلي موجب يادآوري نقش آن ها در سلامت محصول نهايي مي شود. اين استاندارد شامل اصول هفت گانه مديريت ايمني مواد غذايي و مراحل اجرايي آن كه در كدكس مواد غذايي توصيه شده است مي باشد ( جدول 1). براي كارآمد كردن استاندارد ISO 22000 تحليل مخاطره به عنوان عنصري كليدي در نظر گرفته شده است. همانطوريكه گفته شد در چرخه ي توليد مواد غذايي كليه مخاطره هايي كه مي تواند سلامت ماده ي غذايي را به خطر اندازد بايد شناسايي و كنترل شوند. از اين رو ISO 22000 به اين موضوع به طور كامل پرداخته است. اين استاندارد جهاني علاوه بر جنبه هاي ايمني غذا جنبه هاي خاص ديگر نظير آگاهي مصرف كننده از محصول خريداري شده و موضوع اخلاق در تجارت و غيره نيز مورد توجه قرار گرفته است.

مزاياي ISO 22000
 وجود بيش از 30 طرح و برنامه ي كنترلي در جهان باعث گرديده است كه علاوه بر شناسايي مخاطره هاي مختلف سطوح متفاوتي از سلامتي براي يك ماده غذايي تعيين و توليد كنندگان را با انواع مقررات و قوانين اجباري و تحميل هزينه هاي زائد مواجه نمايد.   ISO 22000بر اساس اجماع جهاني شكل گرفته و نيازمندي هاي آن بشكلي هماهنگ با حضور كارشناسان مواد غذايي از بخشهاي مختلف در قالب يك سند يكپارچه عرضه شده است.
مزاياي اين استاندارد را مي توان به صورت زير دسته بندي كرد:

1. تطابق محصول با استانداردهاي جهاني
2. تضمين كيفيت و ايمني محصول
3. حفظ اعتبار توليد كننده و نماد محصول
4. هماهنگي در اجراي استاندارد در كشورهاي مختلف و رقابت بهتر در بازارهاي جهاني
5. كاهش بيماري ها ي ناشي از مصرف مواد غذايي آلوده
6. بهره برداري بهتر از منابع
7. مستند كردن بهتر روش ها و فرآيند ها
8. افزايش سوددهي يا كاهش موارد مرجوعي

ويژگي هاي استاندارد ISO 22000
بطوركلي استاندارد ايزو 22000 نيازمندي هاي يك نظام مديريت ايمني مواد غذايي را در تمامي فرآيندهاي مرتبط با غذا ( از مزرعه و يا صيد تا سفره ) تشريح كرده و شامل ويژگي هاي زير است: 

1. انطباق با اصول HACCP  اشاره شده در كدكس
2. هماهنگي در اجراي استانداردهاي مديريت ايمني مواد غذايي در كليه كشورها
3. فرآهم كردن يك استاندارد قابل مميزي يا امكان كسب گواهينامه هاي داخلي و خارجي
4. هماهنگي با استاندارد ISO 9001
5. ايجاد درك منطقي از HACCP در ابعاد بين المللي
6. امكان مميزي ساده تر نظام مديريت ايمني مواد غذايي و رفع سريع تر سوء برداشت ها از اين نظام
7. ایجاد اطمینان در مصرف کنندگان محصولات
8. حرکت به سمت تولید بدون نقص
9. پیشگیری از مخاطرات شیمیایی، میکروبی و فیزیکی که ممکن است در فرآورده های غذایی موجب خسارت رساندن به مشتری و کاهش اعتبار سازمان شود.

دلايل و ضرورت هاي اجراي ISO 22000
همانطوريكه گفته شد تا سال گذشته مديريت ايمني مواد غذايي نه به عنوان استاندارد بلكه به عنوان برنامه ي تضمين ايمني مواد غذايي مورد حمايت سازمان هاي جهاني و كشورهاي عمده ي وارد كننده ي مواد غذايي بود. در سال هاي گذشته اگرچه مديريت ايمني مواد غذايي در بسياري از كشورها از جمله كشور ما به اجرا در آمده است ولي اجراي آن در بسياري از موارد سليقه اي بود و مميزي آن نيز بيشتر به درك مميز از اصول مديريت ايمني مواد غذايي بستگي داشته است. اين ناهماهنگي ها منجر به تدوين استاندارد مديريت ايمني مواد غذايي با عنوان استاندارد ايزو 22000 شده است تا: 

1. شركت هاي فرآوري در كليه كشورها و حتي در داخل كشورها با درك يكنواخت و مديريتي كارآمد اصول مديريت ايمني مواد غذايي را اجرا كنند.
2. از اجراي سليقه اي اين استاندارد در واحدهاي فرآوري جلوگيري شود.
3. مميزي اين نظام به راحتي انجام شود.
4. مخاطره هاي مهم و عيوب كيفي مواد غذايي به درستي تضمين شود.
5. موانع تجارت مواد غذايي در جهان رفع شود.
6. سلامت و ايمني محصول به درستي تضمين شود.
7. نيازمنديهاي مشتري و الزامات قانوني كشورها مورد توجه بيشتر قرار گيرد.
8. واحدهاي فرآوري توانايي خود را براي كنترل و مهار مخاطره ها و نيز كنترل كيفيت محصول توليدي به اثبات رسانند.

ISO 22000 کارکرد کیفیت را به سلامت غذایی ارتباط می دهد.از آنجا که فرآیند تولید محصولات غذایی و توسعه زنجیره عرضه آن ها روز به روز در حال گسترش است، به نظر می رسد که استفاده از سیستم های سلامت غذایی نقش بسزایی در توسعه کیفیت در همه ابعاد داشته است. ايمنی غذا وابسته به بروز مخاطرات بيماري‌زايي غذايي در هنگام مصرف مي‌باشد. کنترل کافي و مناسب در طول زنجيره غذايي امري ضروري بنظر مي‌رسد چرا که در هرمرحله از زنجيره غذايي ممکن است مخاطرات ايمني غذا رخ دهد. لذا رسيدن به ايمني غذا بايستي با تلاش همه گير طرفهاي زنجيره غذا صورت پذيرد.

بکارگيری اين استاندارد به سازمانهايي که در رده‌هاي مختلف زنجيره غذايي قرار دارند کمک مي‌کند که بتوانند مخاطرات موجود در سيستم خود را شناسايي و کنترل نمايند.
اين استاندارد مجموعه ترکیبی موثري را جهت حصول اطمينان از ايمني غذا در طول زنجيره غذايي ايجاد مي‌نمايد که عناصر کليدی آنها شامل ارتباط متقابل، سيستم مديريت، برنامه‌هاي پيشنهادی و اصول HACCP مي‌باشد.
دامنه کاربرد ISO 22000:
 کليه سازمانها در محدوده زنجيره غذايي شامل توليدکنندگان مواد اوليه در کارخانه‌هاي توليد مواد غذايي و خوراک دام، عوامل درگير با حمل و نقل و انبارش، فروشگاه‌های خرده فروشی و تامين کنندگان خدمات مرتبط با غذا نظيرخدمات بسته‌بندی و … می‌توانند از اين استاندارد بهره جويند.
اين استاندارد يکي از تخصصي ترين استانداردهاي مديريت کيفيت در صنايع غذائي در جهان مي باشد که در اول سپتامبر  2005توسط کمیته ISO/TC34 تدوين و ابلاغ شد.اين استاندارد قابليت پياده سازي در سراسر زنجيره تأمين مواد غذائي از توليد در مزرعه و يا مراکز نگهداري دام و طيور تا ماشين آلات صنايع غذائی، کارخانجات توليد مواد غذائی، صنايع بسته بندی، غذاي دام و طيور شرکتهاي پخش مواد غذائي، سوپر مارکتها و… را دارد. 
کدکس:
کدکس عبارت است از جمع آوري وتطبيق بين المللي استاندارد هاي مواد غذايي و ارايه آن به شکل واحد.
تعريف کدکس:
کدکس در لغت بمعناي آيين نامه، مقررات، نشانه و آليمانتاريوس به معناي مواد غذايي مي باشد.
کدکس عبارت است از جمع آوري وتطبيق بين المللي استاندارد هاي مواد غذايي و ارايه آن به شکل واحد.
تاريخچه تشکيل کميسون کدکس غذایی:
در يازدهمين کنفرانس FAOدر 1961 و شانزدهمين اجلاس جهاني WHO در 1963تشکيلات جديدي تحت عنوان کميسيمون آيين نامه مواد غذایي“Codex Alimentarius Commission” به منظور اجراي استانداردهای مشترک  FAO/WHO در زمينه مواد غذايي به وجود آمد در حال حاضر ۱۷۲ کشور عضو کدکس مي باشند.
اهداف کميسيون کدکس غذايي
حفظ منافع و بهداشت مصرف کنندگان
تسهيل روابط تجاري و هماهنگ شدن اقدامات انجام شده در زمينه مواد غذاي
هماهنگ نمودن کليه فعاليتهاي استاندارد مواد غذايي در بخشهاي دولتي و غير دولتي
تعيين اولويت و ارائه راهنماييهاي لارم در زمينه پيش نويسهاي استاندارد با کمحک سازمانهاي ذينفع نهايي نمودن استانداردها و انتشار آنها به صورت مقررات و يا codexدر قالب استانداردهاي منطقه اي يا بين المللي و تکميل و اصلاح استانداردها پس از بررسي هاي مناسب و لازم.
روش تدوين استانداردهاي کدکس

1. روش معمولي: داراي ۸ مرحله (step)است که کشورهاي عضو در مراحل ۳، ۶ و ۸ نظرات خود را اعلام مي نمايند.
2. روش سريع: داراي ۵ مرحله است که کشورهاي عضو نظرات خود را در مراحل ۳ و ۵ اعلام مي نمايند. 

چهارچوب استانداردهاي کدکس مواد غذایی
۱ـ نام استاندارد ۲ـ دامنه کاربرد ۳ـ تعريف ۴ـ ترکيبات اصلي تشکيل دهنده و عوامل کيفيتي ۵ـ افزودني ها ۶ـ ‎آلاينده ها ۷ـ ويژگيهاي بهداشتي ۸ـ وزن و اندازه ۹ـ برچسب گذاري ۱۰ـ روش آزمون و نمونه گيري.
ساختار تشکيلات کدکس بين المللی:
کميسيون کدکس مواد غذايي C.A.C شامل(دبير خانه و کميته اجرايي)و کميته اجرايي شامل (کميته هاي منطقه اي، کميته هاي اجرايي بين دولتي، کميته محصولات مواد غذايي،کميته موضوعات عمومی).

1. کميته موضوعات عمومی(۹ کميته فنی)
2. باقيمانده آفت کشها
3. سيستم بازرسي و صدور گواهينامه براي مواد غذايي وارداتي و صادراتي
4. باقيمانده داروهاي دامي
5. تغذيه و رژيمهاي ويژه غذايي
6. برچسب گذاري مواد غذايي
7. روشهاي آزمون و نمونه برداري
8. اصول کلی
9. افزودنيها و آلاينده هاي مواد غذايي
10. بهداشت مواد غذايي
11. کميته محصولات مواد غذایی

کمیته فنّی:

1. ميوه ها و سبزيهاي فراوري شده
2. ميوه ها و سبزيجات تازه
3. چربيها و روغنها
4. فرآورده هاي کاکائو و شکلات
5. شکر
6. شير و فراورده هاي آن
7. آبهاي معدني طبيعي
8. ماهي و فراورده هاي شيلاتي
9. بهداشت گوشت
10. غلات ،حبوبات وبقولات
11. پروتينهای گياهی

کميته هاي اجرايي بين دولتی (۳ کميته فنّي):

1. غذاهاي حاصل از بيوتکنولوژي(ژاپن)
2. خوراک دام(دانمارک)
3. آبميوه ها و سبزيها(برزيل)

کميته هاي منطقه اي (۶ کميته فنّي):
۱ـ آسيا (کره)۲ـ آفريقا (مراکش) ۳ـ اروپا (جمهوري اسلواکي) ۴ـ خاور نزديک (اردن) ۵ـ آمريکاي لاتين (آرژانتين) ۶ـ آمريکاي شمالي و اقيانوسيه (آساموآ).
 استانداردها و آئين کارهاي تدوين شده توسط کميسيون کدکس:

1. استاندارد هاي محصولات غذايي
2. استاندارد هاي عمومي و راهنماهاي بر چسب گذاري
3. راهنماها و آيين کارهاي محصولات غذايي
4. حد مجاز آفت کشها
5. آيين کارها و راهنماي کلي بهداشت مواد غذايي
6. تعيين حد افزودنيهاي مواد غذايي
7. تعيين حد افزودنيهاي مواد غذايي
8. راه هاي ارزيابي خطر
9. راهنماها و توصيه هاي نحوه اجراي بازرسي وصدور گواهينامه
10. استانداردها و راهنماها و آيين کارهاي آلاينده ها
11. چگونگی ارتباط کميسيون کدکس غذایی در کشورها

موسسه استاندارد عامل ارتباطي کميسيون کدکس غذايي در ايران است. دبيرخانه شوراي هماهنگي کدکس در موسسه و در مديريت غذايي و کشاورزي مستقر مي باشد. رييس موسسه، نائب رييس شورا و رييس کميسيون ملي کدکس غذايي ايران مي باشد.

جهت دریافت اطلاعات بیشتر و خدمات مشاوره، استقرار و اجرای سیستم فوق با شرکت سامان گستران صانع تماس حاصل نمایید.