امكان سنجي (Concept of Feasibility):
امکان سنجی، به طور کلی به معنای بررسی و تجزیه و تحلیل شانس موفقیت یک پروژه یا کسبوکار است. به عبارت دیگر، هدف از مطالعات امکان سنجی تعیین میزان امکانپذیری و اجرایی بودن یک پروژه و ثمربخشی آن میباشد.
این مطالعات معمولا توسط شخص ثالثی خارج از مجموعه سرمایهگذاران و شرکای پروژه یا کسبوکار صورت میگیرد،و این امکان را فراهم میآورد که تمام جوانب مثبت و منفی پروژه یا موقعیت سرمایهگذاری سنجیده شود.
مطالعات امکانسنجی، فرآیندی کنترل شده برای مشخص نمودن همزمان مشکلات و مزایای اجرای یک پروژه یا ورود به یک موقعیت سرمایهگذاری است و همراه با توصیف کامل شرایط و برآورد عواید و هزینههای (آنالیز هزینه- فایده) انجام آن صورت ميگيرد. اين مطالعات در حکم گام نخست در فرآیند تصمیمگیری سرمایهگذاران یا مدیران به حساب میآید.
مطالعات امکان سنجی را میتوان نقطه عطف فرآیند تصمیمگیری در اجرای پروژه یا انجام سرمایهگذاری دانست. پاسخ «بله» یا «نه» در برابر این پرسش که «آیا باید پروژه را اجرا کرد یا در پروژه سرمایهگذاری نمود؟» تعیین کننده روال آتی برخورد سرمایهگذار یا مدیر با صورت مساله است.
**طرح هاي امكان سنجي با اهداف مختلفي تهيه مي گردند؛اهدافي چون ارائه به موسسات مالي،جهت دريافت وام و تسهيلات، معرفي طرح به سرمايه گذاران جديد، اخذ مجوزها، تلفيق شركت ها و...
همچنين مطالعات امكان سنجي مي تواند براي انواع طرح ها و پروژه ها صورت گيرد:
- طرح هاي امكان سنجي (توجيهي) براي راه اندازي كارخانه هاي صنعتي و توليدي
- طرح هاي امكان سنجي (توجيهي)براي راه اندازي كسب و كارهاي خدماتي
- طرح هاي امكان سنجي (توجيهي) براي پروژه هايي كه يكبار اتفاق مي افتند نظير اجراي پروژه هاي عمراني
- طرح هاي امكان سنجي (توجيهي) به منظور تصميم گيري و انتخاب بين چند گزينه مختلف سرمايه گذاري
مطالعات امكان سنجي مقدماتي (Pre Feasibility Study):
مطالعات امكان سنجي مقدماتي (Pre Feasibility Study)، به مشخصات کلي پروژه مي پردازد و معمولا در زماني که سرمايه گذار با چند گزينه مختلف روبروست انجام مي گيرد. در اين مطالعات متناسب با ابعاد پروژه، عمدتا به موارد زير توجه مي شود:
1-بازنگري، بازبيني و اعلام نظر در مورد مطالعات پيدايش طرح
2- تعيين و تحليل گزينه هاي فني طرح
2-1- تعيين و تحليل گزينه هاي محل اجراي طرح
2-2- تعيين و تحليل گزينه هاي فناوري طرح
2-3- تعيين و تحليل گزينه هاي روش اجراي طرح
2-4- تعيين و اولويت بندي گزينه هاي فني طرح متشكل از گزينه هاي محل اجراي طرح، گزينه هاي فناوري طرح و گزينه هاي روش اجراي طرح
2-5- تهيه برنامه زماني اجراي مقدماتي براي گزينه هاي فني مختلف طرح
3-تحليل مالي و اقتصادي گزينه هاي فني طرح
3-1- تعيين ضوابط حاكم بر نحوه اندازه گيري هزينه ها و درآمدهاي طرح
برآورد هزينه هاي هريك از گزينه هاي فني طرح بر اساس ساختار تفكيك هزينه هاي كمي و غيركمي
3-2- برآورد درآمدهاي هريك از گزينه هاي فني طرح بر اساس ساختار درآمدهاي كمي و غيركمي
3-3- تحليل هزينه – درآمد و اولويت بندي اقتصادي گزينه فنّي طرح
3-4- تحليل حساسيت هر يك از گزينه ها نسبت به تغييرات قيمت ها، طولاني شدن دوره اجرا، تغييرات قابليت دسترسي و ميزان توليد يا خدمات حاصل از گزينه هاي مختلف، تعيين درجه عدم قطعيت برآوردها و تجديد نظر در اولويت بندي اقتصادي گزينه ها.
4-تحليل مالي گزينه هاي فنّي طرح
4-1- برآورد هزينه ها و درآمدهاي كمي هر يك از گزينه هاي فني بر مبناي قيمت هاي بازار، ضمن در نظر گرفتن ماليات هاي متعلقه
4-2- تحليل حساسيت برآوردها نسبت به تغييرات قيمت ها، طولاني شدن دوره اجرا، تغييرات در قابليت دسترسي، ميزان توليد يا خدمات حاصل از گزينه هاي مختلف و تعيين درجه عدم قطعيت آنها
4-3- تحليل مالي گزينه هاي فني طرح و اولويت بندي آنها
5-بررسي هاي اجتماعي و ارزيابي آثار و پيامدهاي اجتماعي هر يك از گزينه ها
6-ارزيابي فني – اقتصادي و مالي گزينه هاي مختلف طرح و اولويت بندي آنها
7- تهيه گزارش امكان سنجي مقدماتي طرح
محتوای طرح امکان سنجی (توجيهي):
به طور معمول یک گزارش توجیهی از بخش های مختلف زیر تشکیل یافته است.
بخش اول:
مطالعات بازار: معادل واژه انگلیسی Market Study بوده که جنبه های مختلف بازار محصولات و یا خدمات پیش بینی شده برای طرح از جمله عرضه، تقاضا، مصرف، واردات، صادرات، بازار هدف و سایر موارد را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد.
بخش دوم:
توجیه پذیری فنی: معادل واژه انگلیسی Technical Feasibility می باشد که در این بخش ابعاد مختلف فنی طرح از جمله دانش فنی مورد استفاده، شرح روش و فرآيند توليد، ظرفیت، محل اجرا، ماشین آلات و تجهیزات و تاسيسات مورد نیاز، محاسبه مواد اوليه مورد نياز، نيروي انساني، زمان بندي اجراي طرح و ساير اطلاعات فني را مورد مطالعه قرار می دهد.
بخش سوم:
تجزیه و تحلیل مالی: معادل واژه انگلیسی Financial Analysis می باشد که در آن شاخص های مختلف مالی و سودآوری طرح با استفاده از اطلاعات بخش های قبلی گزارش و براساس اصول و استانداردهای اقتصاد مهندسی بدست آمده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و براساس آن شاخص ها در خصوص اجرا و یا عدم اجرای طرح تصمیم گیری می شود.